چگونه مصرف سم در گلخانه را کاهش دهیم؟

در صورت رشد وتوسعه آفت و بیماری در گلخانه،گلخانه دار مجبور به استفاده از سم می شود.علت های مختلفی در رابطه با این امر دخیل هستند که از میان آنها میتوان به نبود امکانات و تجهیزات در گلخانه جهت ایجاد شرایط مساعد برای رشد گیاه ،عدم احداث سازه استاندارد ،عدم آشنایی با نحوه زندگی آفات و بیماریها و به کارگیری دانش روز در این زمینه اشاره کرد.

بهترین و موثرترین راه کاهش  مصرف سم در گلخانه به جریان انداختن هوای اطراف گیاه همراه با کنترل دقیق دما در شب و روز به تفکیک است .متاسفانه مشاهده می شود در فصول گرم که شیوع بیماریها بیشتر است به جای استفاده از وسایل خنک کننده از باز گذاشتن در ب گلخانه برای خنک کردن آن استفاده میکنند که این اقدام باعث شیوع آفات می شود.

بر اساس مطالعات انجام شده در کشور چنانچه در زمستان و تابستان کل هوای گلخانه را در زمان مشخص  با توجه به حجم گلخانه جابجا کنیم و دمای مناسب را در اختیار گیاه قرار دهیم مصرف سم برای انواع کنه،شته،تریپس،مگس سفید وبیماریهای قارچی تا حدود یک پنجم کاهش می یابد.

در تابستان و زمستان دو وضعیت مختلف داریم در گلخانه های فاقد تجهیزات در تابستان به علت گرما اطراف گلخانه را باز می کنند تا جریان آرامی به وجود آید و گرمای جمع شده زیر پلاستیک گلخانه را با خود جابجا کند،بنابراین هوای گرم و خشک وارد گلخانه شده و جای هوای گرم و مرطوب را می گیراین امر باعث فراگیر شدن آفاتی مثل کنه،تریپس و ...می شود.در این فصل باید از سیستم خنک کننده فن و پد ویا مه پاش  استفاده کرد.این تجهیزات هوای مرطوب و خنک را وارد گلخانه می کند و مانع از  ورود حشره وآفت میشود.

در زمستان وضعیت به مراتب نامناسبتر است.چراکه به علت سرما گلخانه کاملا بسته است و هیچ گونه جریان هوایی داخل گلخانه وجود ندارد،بنابراین با توجه به سیستم های فعلی گرم کننده بخصوص در گلخانه های سنتی هوای گرم در بالای گلخانه جمع می شود و هوای سرد در پایین گلخانه.در حقیقت رطوبت نسبی هوای گرم بالا نسبت به هوای سرد پایین گلخانه کمتر است .این امر باعث شیوع بیماریهای قارچی تظیر فوزاریوم  و...بر روی گیاه و شیوع آفات بر روی برگهای بالا میشود.همچنین در زمستان به علت ساکن بودن هوای گلخانه روی جدار داخل پوششی گلخانه بخار آب به صورت قطرات آب در می آید و این قطرات روی گیاه  می چکد.این وضعیت نیز باعث بروز بیماری در گیاه  میشود.اول آنکه مکدر شدن پوشش گلخانه با بخار آب باعث کاهش عبور نوراز آن شده ودر نتیجه گلخانه در زمستان دچار کمبود نور ودر نهایت ضعیف شدن گیاه میشود.این ضعف باعث حساستر شدن گیاه به آفات و بیماریها میشود ودر نتیجه مصرف سم را بالا میبرد.ضمن آنکه در شرایط کمبود نور احتمال آلودگی به بیماری قارچی نیز بالا میرود.

برای غلبه بر این شرایط راهکارهای زیر کاربردی است:

1-در صورت ساخت گلخانه جدید ارتفاع گلخانه 5/5تا 6متر در نظرگرفته شود.وقتی ارتفاع بیشتر باشد حجم هوای اطراف گیاه بیشتر است که این امر باعث کاهش استرس محیطی میشود.

2-جهت گلخانه حتما شمالی جنوبی باشد:در عرضهای پایین تر از 40 درجه شمالی جهت گلخانه برای استفاده ماکسیمم از نور زمستانی و حفاظت در برابر بادهای شمالی باید شمالی جنوبی باشد.ایران در عرض 25 تا 40 درجه شمالی قرار دارد.

3-نوع گلخانه از نوع گنبدی یا گاتیک باشد.گلخانه های تونلی این مزیت را دارا هستند که باد را از روی خود عبور داده و در برابرفشار باد  و بار وارده از طریق برف بر روی سازه کمتر صدمه میبینند.ولی عیبی که دارند آنست که برف و عرق و رطوبت به دلیل شیب کم به جای سر خوردن چکه میکند.در گلخانه های گاتیک این عیب نیز بر طرف شده است لذا مشکلاتی که در بالا توضیح داده شد کمتر میشود.

4-استفاده از فن های چرخش هوا:در شرایط عادی هوای گرم به سمت بالا حرکت کرده و جمع میشود و هوای سرد در کف گلخانه و اطراف گیاه قرار میگیرد.فن سیرکوله یا فن چرخش هوا باعث از بین رفتن مواضع هوای گرم و سرد در گلخانه شده  و با یکنواخت کردن دمای محیط هزینه های گرمایش را کاهش می دهد.کنترل و کاهش رطوبت نیز با فن سیرکوله امکانپذیر است.

پیشگیری راه دیگر کاهش مصرف سم در گلخانه است.اقدامات زیر می تواند در پیشگیری از بروز بیماری و در نتیجه کاهش سم در گلخانه موثر باشد:

*حذف علف های هرز اطراف گلخانه.چراکه علف های هرز از عوامل مهم بقا و اتقال آفات و بیماریها می باشد.

*ضد عفونی خاک با روش آفتابدهی به جای مصرف سموم

*عدم تردد افراد غیر مسئول در گلخانه

*کشت گیاهان در جای مناسب با نیازهای گیاه.به عنوان مثال کاشت گیاهان نظیر آنتوریوم در مناطق با آفتاب کم (مناطق کوهپایه مشرف به دریا)و کاشت گیاهان نور دوست نظیر رز در مناطق پر نور با روزهای آفتابی زیاد(منطق دشتی و شمالی و کوهستانی)

سومین راهکار حفظ تعادل گیاه است.این امر شامل تعادل در نور،دما،رطوبت،دی اکسید کربن و عناصر غذایی است.به طور مثال در زمستان در شرایطی که هوا ابری و نور کافی در داخل گلخانه وجود ندارد و از طرفی دی اکسید کربن داخل گلخانه به علت مسدود بودن محدود ودارای غلظت کمی است گیاهان رشد کمتری دارند.در این شرایط اگر امکان استفاده از کپسول CO2وجود ندارد نباید با دادن کود زیاد تعادل گیاه را بر هم زد.دادن کود زیاد باعث ظریفتر و حساستر شدن بافت گیاه شده ودر نتیجه احتمال ابتلا به آفت و بیماریها را بالا میبرد.

راهکار آخر استفاده از عوامل بیولوژک برای کنترل آفات و بیماریها در گلخانه است.در ابتدای امر گرچه ممکن است هزینه آن بالاتر به نظر برسد ولی در طول کشت با بهره وری بیشتر این مورد جبران میشود.